Radyasyondan korunma ve olası kaza/saldırı durumlarında tehdidin tipini ve büyüklüğünü anlamak için radyasyonun tipinin ve radyoaktivitenin büyüklüğünün bilinmesi gerekir. Radyasyon görülmez, duyulmaz, kokusu ve tadı alınmaz, dokunarak algılanamaz. Dolayısıyla radyasyonun varlığını belirlemek ve ölçmek için bu işe özel geliştirilmiş cihazlara ihtiyaç duyulur.

Radyasyonu algılamak ve ölçmek için kullanılabilecek cihazlar iki şekilde sınıflandırılır:

1. Çalışma prensibine göre radyasyon ölçüm cihazları

• Dedektörler
• Dozimetreler

2. Kullanım alanlarına göre radyasyon ölçüm cihazları

• Kontaminasyon Monitörleri
• Doz Hızı Ölçerler
• Alan Monitörleri
• Spektrometreler
• Kişisel dozimetreler

Cihaz Seçimi, Kontrolü ve Kalibrasyonu

Radyasyon ölçümünde kullanılan cihazların kullanım alanına göre uygun seçilmesi gerekir. Bazı dedektör tipleri tek tip radyasyon algılamak için üretilmiştir. Örneğin beta parçacıkları ile ilgili ölçüm yapılmak istendiğinde yalnızca gama ışınlarını ölçen bir dedektör kullanmak bir işe yaramayacaktır. Bu sebeple cihaz seçilirken öncelik kullanım alanı olmalıdır. TAEK’in mevzuatları gereği radyasyon tehlikesi olan bütün alanlarda ölçüm yapılması zorunludur. Bu mevzuatlar cihaz seçiminde yardımcı olabilir. Uygulama alanının yanında cihaz seçiminde dikkat edilmesi gereken diğer hususlar şunlardır:

• Gösterge tipi (Analog, dijital)
• Ölçüm aralığı
• Işık uyarıları
• Ses uyarıları
• Pil (Ömür, tip)
• Dış etkenlere karşı dayanıklılığı
  • Mekanik şok
  • Sıcaklık, basınç, nem
  • Elektromanyetik alanlara
• Tepki süresi
• Verim
• Boyutlar, Ağırlık

Uygun cihaz seçilip kullanılmaya başlandıktan sonra, cihazlar uygun aralıklarla kontrol edilmelidir. Gerekirse bakım yapılmalıdır. Cihaz kontrolü sırasında pil durumu, arka plan radyasyonu okuma değeri ve kalibrasyonu kontrol edilmelidir.
Kalibrasyon bir aletin ölçümünü doğru yapması için yapılan ayarlardır. Üretim özelliklerine göre kalibrasyonu yapılması gereken her radyasyon ölçme cihazı uygun aralıklarla kalibre edilmelidir.